Olkusz: Międzynarodowe Dni Muzyki Organowej i Kameralnej

Data dodania: 2024.10.15

XXV MIĘDZYNARODOWE OLKUSKIE DNI
MUZYKI ORGANOWEJ I KAMERALNEJ

Od 11 do 13 października 2024 odbywały się w Bazylice pw. św. Andrzeja Ap. w Olkuszu XXV – Jubileuszowe - Międzynarodowe Olkuskie Dni Muzyki Organowej i Kameralnej pod patronatem Romana Piaśnika – Burmistrza Miasta i Gminy Olkusz. Koncerty rozpoczynały się o godz. 19.00.

Codziennie witał przybyłych słuchaczy gospodarz miejsca, opiekun Bazyliki, ks. proboszcz Mieczysław Miarka. Słowo powitania kierowała także do słuchaczy Lidia Kalecińska – prezes Stowarzyszenia na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla. Dodała m.in., iż organizatorami tego Wydarzenia są: Parafia pw. św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu i Stowarzyszenie na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla w Olkuszu, a współorganizatorem Miejski Ośrodek Kultury w Olkuszu.

Pierwszego dnia głos zabrał wiceburmistrz Olkusza Marcin Wiercioch, który w imieniu burmistrza Romana Piaśnika i własnym serdecznie powitał wszystkich na koncercie. A w ostatnim dniu słowo wdzięczności wygłosił burmistrz olkuski Roman Piaśnik.

Podczas pierwszego i drugiego dnia przedstawiał wykonawców i omawiał program dyrektor artystyczny Festiwalu Krzysztof Urbaniak. Zauważył także w związku z Jubileuszem: - Dwadzieścia pięć razy my i nasi poprzednicy – słuchacze, muzycy, gospodarze tego miejsca i tego miasta oraz goście – spotykali się w tej przestrzeni, żeby słuchać muzyki płynącej z organów Hansa Hummla i Jerzego Nitrowskiego. Pamiętamy o wszystkich kolejnych dyrektorach artystycznych tego wydarzenia, o ogromnej rzeszy artystów, którzy zachwycali nas swoimi interpretacjami, a czasami też improwizacjami.

W tym roku - jubileuszowym - przybyło do Olkusza grono kilkudziesięciu polskich budowniczych organów – organmistrzów, którzy od czwartku (od 10-go października) do ostatniego dnia festiwalowego wspólnie obradowali, brali udział w konferencjach, spotkaniach i pracowali w ramach warsztatów. Zajmowali się tematyką dotycząca ochrony organów historycznych, czy też konserwacją historycznych miechów organowych. To niezwykłe wydarzenie zorganizowane zostało przez Narodowy Instytut Dziedzictwa - jest to grupa ekspertów inwentaryzujących i klasyfikujących polski zasób zabytkowych organów, organów historycznych; obecnie obejmuje około 10.000 instrumentów. Obecna była na olkuskim Festiwalu Małgorzata Trzaskalik-Wyrwa, która kieruje Zespołem do spraw Organów Historycznych, działającym już od ponad roku przy Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Ona też przedstawiła wykonawcę i program ostatniego dnia koncertowego. Podkreśliła wówczas także znaczenie olkuskich organów H. Hummla. Zaznaczyła, że są to jedyne w Polsce i w naszej części Europy tak duże organy zachowane w tak znacznym stopniu: – Ich dźwięk jest naprawdę historyczny – dodała.

Zauważyła jeszcze, iż: - Instrument ten jest bardzo pieczołowicie zakonserwowany, dołożono wszelkich starań, aby można było oddać słuchaczom atmosferę i bogactwo dźwięku wieku siedemnastego – instrument powstał w latach 1611 – 1631. Wyraziła też wdzięczność ks. proboszczowi M. Miarce i zwróciła uwagę na znaczenie Stowarzyszenia na Rzecz Historycznych Organów Hansa Hummla. Życzyła, by jego działalność trwała dalej, szczególnie w związku z faktem, iż w ostatnim czasie Olkusz dołączył do bardzo elitarnej grupy miast organowych ECHO - European Cities of Historical Organs – jest to Stowarzyszenie miast, które posiadają historycznie ważne organy w Europie i Olkusz jest jedynym miastem w Polsce będącym w tym Stowarzyszeniu. A Krzysztof Urbaniak – dyrektor artystyczny olkuskiego Festiwalu organowego – jest członkiem tego Stowarzyszenia i, można powiedzieć, kuratorem olkuskich organów oraz reprezentantem też tego miasta w tym ważnym dla środowiska organowego Stowarzyszeniu.

Obecny był także gość Festiwalu, dzięki któremu organy Fary olkuskiej odzyskały swoje brzmienie, to Dyrektor Generalny firmy Flentrop Orgelbouw B. V., Erik Winkel, kierujący tym renomowanym warsztatem, który przeprowadził konserwację olkuskich organów Hansa Hummla.
Słuchali też koncertów m.in., obok licznie przybywających słuchaczy, dyrektor Miejskiego Domu Kultury w Olkuszu Michał Mączka; a także Wojciech Taborek – olkuski znawca muzyki poważnej, organista (dawniej też prelegent na koncertach organowych czy kameralnych w olkuskiej Farze); jak również opiekun organów Hansa Hummla, na co dzień organista Bazyliki olkuskiej, Maciej Semla.

DZIEŃ 1

Podczas koncertu inauguracyjnego spotkała się muzyka południa i północy; była to z jednej strony muzyka organowa z kręgu Habsburskiego, a z drugiej strony muzyka Gdańska (z najróżniejszymi kontekstami). Pierwszą połowę koncertu wypełniły dzieła organowe wykonywane przez Manuel’a Schuen’a – organistę kościoła pw. Św. Michała w Wiedniu, gdzie znajdują się ogromne organy z 1714 roku, dzieło organmistrza Siebera, z którego warsztatu pochodziły nieistniejące już organy Katedry w Świdnicy. To niezwykły artysta, który wykształcenie odebrał m.in. w Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu, a później koncertował w wielu krajach i zdobywał również laury, m.in. w Innsbruck’u czy Alkmaar. Jest członkiem różnych zespołów. Pracuje też jako wykładowca – a od roku 2020 pełni obowiązki kierownika - w Instytucie Organów, Organologii i Muzyki Kościelnej w Universität für Musik und darstellende Kunst w Wiedniu. W październiku tego roku został profesorem dyrygentury chóralnej i zespołowej tej samej Uczelni. Lista jego medali, odznaczeń, różnego rodzaju osiągnięć jest bardzo długa.

Drugą część koncertu wykonał zespół wokalno-instrumentalny w składzie: Piotr Zawistowski – bas, Marta Wróblewska – sopran, Aleksandra Radwańska – skrzypce barokowe, Łukasz Krusz – skrzypce barokowe, Piotr Młynarczyk – viola da gamba, Krzysztof Urbaniak – organy H. Hummla, Urszula Jasiecka-Bury – kierownictwo artystyczne, klawesyn, organy.

Dzień I

DZIEŃ 2

W sobotę 12-go października program koncertu, przebiegał w trzech blokach – dwa bloki, pierwszy i ostatni to bloki organowe, a środkowy – kameralny.
Za organami H. Hummla zasiadał (w pierwszym i ostatnim bloku koncertowym) wspaniały artysta, również wybitny ekspert od organów, Profesor Filip Presseisen, który ukończył z wyróżnieniem klasę organów Profesora Ch. Bosserta w Hochschule für Musik w Würzburgu oraz klasę organów na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. A w trakcie swoich studiów brał udział, w Akademii Muzycznej w Lubece, w wymianie Erasmus… . Ma na swym koncie rozliczne kursy mistrzowskie…, ale jest również rzeczoznawcą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, zajmującym się problematyką zabytkowych, historycznych organów. Po ukończeniu warszawskiej Uczelni, odbył półroczną praktykę w warsztatach szeregu organmistrzów, m.in. w Dreźnie, w Norwegii i we Francji. W roku 2015 zdobył I miejsce na Międzynarodowym Konkursie Improwizacji organowej (do filmów niemych) w Berlinie. W 2016 r. został laureatem Międzynarodowego Konkursu Organowego w Norymberdze. A w 2017 r. m.in. pierwsze miejsce i nagrodę specjalną na M. Konkursie Organowym im. Feliksa Nowowiejskiego w Poznaniu. Otrzymał jeszcze dużo więcej nagród, również za jego działalność pedagogiczną. Od 2020 r. jest doktorem sztuki, od 2024 jest doktorem habilitowanym. Jest członkiem Baltisches Orgel Centrum, międzynarodowej grupy Bach-Societät, Podkomisji ds. Budownictwa Organowego Archidiecezji Krakowskiej, konsultantem Centrum Edukacji Artystycznej etc., etc. Jest wykładowcą Instytutu Muzyki Kościelnej Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, pracuje również w Archidiecezjalnej Szkole Muzycznej Drugiego Stopnia w Krakowie.

Natomiast w drugiej części – środkowej – wystąpił z żywiołowym, interesującym koncertem Kwartet Saksofonowy „Saxofonarium”, który powstał w roku 2009. Występował on m.in. na Hot Jazz Spring w Częstochowie, Ladies Jazz Festival w Gdyni; współpracował z Teatrem Sztuk w Oleśnicy, Teatrem im. Juliusza Słowackiego w Krakowie i Małopolskim Centrum Dźwięku i Słowa w Niepołomicach. Występował także na wielu festiwalach i koncertach w Polsce i za granicą. Tworzą go: Maria Gęgotek – saksofon sopranowy, Aleksandra Skierka-Przybyłka – saksofon altowy, Karolina Sroka – saksofon tenorowy, Anna Mortek – saksofon barytonowy.

Dzień II

DZIEŃ 3
W tym dniu najpierw o godz. 16.00. , jako impreza towarzysząca, odbyła się promocja książki pt.: „Organy fary olkuskiej. Hans Hummel i jego szkoła”, która miała miejsce w budynku dawnego Starostwa – Podziemny Olkusz, Rynek nr 4 w Olkuszu. Książka powstała dzięki współpracy bardzo wielu osób, pod redakcją profesora Krzysztofa Urbaniaka, który też podczas tej prezentacji omówił szczegóły dotyczące promowanej pozycji książkowej. Obecni byli podczas promocji książki dwaj przedstawiciele wydawnictwa Ortus Musikverlag, które ją wydało: Ekkehard Krüger - który zabrał głos podczas tego spotkania - i Tobias Schwinger. Później mówił dyrektor Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej Krzysztof Urbaniak. Na koniec był czas na zadawanie pytań z publiczności.

Jak zauważono podczas spotkania, zazwyczaj wydawane są mniej obszerne monografie na temat historycznych organów. Tu trzeba było wzbogacić opis organów Fary olkuskiej o szkołę organmistrzowską Hansa Hummla, stąd powstało dwutomowe dzieło. Jakkolwiek K. Urbaniak dodał, że jest to niekompletne podejście do tematu, zachęcające do dalszych badań (np. już po ukazaniu się tej tak obszernej publikacji natrafił na nowe dane - dotyczące szeregu instrumentów).

Zwrócono też m.in. uwagę, obok innej bogatej poruszanej tematyki, że dawniej instrumentów takich używano nie tyle do akompaniamentu liturgicznego, tak jak to jest dzisiaj, czyli do akompaniowania pieśniom, ale posiadały walor reprezentacyjny, uświetniały szczególne wydarzenia, ważne momenty.

Wieczorem o godz. 19.00 tego dnia odbył się ostatni festiwalowy koncert w Bazylice olkuskiej. Zagrał na organach H. Hummla Krzysztof Urbaniak. Jest on Absolwentem Uczelni Muzycznych w Warszawie oraz w Stuttgarcie. Od października 2024 roku – czyli właśnie teraz – rozpoczął profesurę organów historycznych w Hochschule für Künste w Bremie. I pracuje w Katedrze Organów Akademii Muzycznej w Krakowie. Wcześniej został już profesorem Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. A jako wykładowca prowadzi kursy mistrzowskie na terenie całej Europy i nie tylko, również w Japonii i Korei. Zdobył liczne nagrody na międzynarodowych konkursach organowych, w tym I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Organowym im. Arpa Schnitgera w Bremie (2010 r.). Wcześniej I nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Organowym im. Willema Hermansa (Pistoia, 2009) oraz I nagrodę w V Konkursie Polskiej Muzyki Organowej w Legnicy (2002). Ta działalność oraz te nagrody na konkursach organowych otwarły mu drzwi do wielu europejskich punktów organowych. Jako juror angażuje się w międzynarodowe konkursy organowe w całej Europie, również w Japonii. Oprócz tego koncertuje na całym świecie i ma na swoim koncie publikacje, zarówno płyt CD, jak i książek organowych i organologicznych.

Jest kuratorem organów w Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina oraz rzeczoznawcą do spraw zabytkowych organów przy Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego (naszym rodzimym). Od 2023 roku współtworzy unikatowy Zespół ds. Organów Historycznych przy Narodowym Instytucie Dziedzictwa. Do jego najistotniejszych projektów, które nadzorował i organizował należą konserwacje organów Fary olkuskiej i w Pasłęku – to organy sto lat młodsze - 1717–1719 - oraz kaplicy zamkowej w Lidzbarku Warmińskim - organy z 1760 roku. W ostatnim czasie również projektował i nadzorował rekonstrukcje instrumentów Fary w Starym Sączu (1679) oraz toczącą się w tej chwili rekonstrukcję organów chórowych Opactwa Tynieckiego – to bardzo stary styl instrumentu, z XVI w. W Olkuszu jest znany jako dyrektor artystyczny tego, prezentowanego tu, olkuskiego Festiwalu – również taki Festiwal organizuje i kieruje nim w Pasłęku.

Koncert jego składał się z siedmiu utworów. Ich układ miał znaczenie, można powiedzieć, geograficzne. K. Urbaniak studiował w Stuttgarcie (jw.) i to twórczość stuttgarckiego kompozytora zaproponował na początek i na koniec tego recitalu (dwa opracowania pieśni „Ojcze nasz”). Przenosimy się też na dwór Zygmunta III Wazy, a następnie do Gdańska (który bliski jest olkuskim organom, ze względu na związek z Nitrowskim, który po śmierci Hummla kończył te – olkuskie -organy) i udajemy się również do Amsterdamu.

Koncertu wysłuchał m.in. wicedziekan olkuski ks. Stanisław Parkita i wiele osób, gdyż na tym finałowym wieczorze festiwalowym publiczność szczególnie dopisała.

Dzień III

* * *

Każdego dnia koncertowego prezes Lidia Kalecińska dziękowała na zakończenie wykonawcom i wszystkim obecnym. Zapraszała też na wystawę „Harmonia Sacra”, która jest wydarzeniem towarzyszącym temu Festiwalowi. Wystawa znajduje się przy ul. Szpitalnej w Centrum Kultury w Olkuszu. Miała ona swój wernisaż pierwszego dnia Festiwalu o godz. 17.00 i będzie czynna jeszcze do 6-go listopada.

Na zakończenie tych Jubileuszowych XXV Międzynarodowych Olkuskich Dni Muzyki Organowej i Kameralnej podziękowano szczególnie osobom dzięki którym to wydarzenie się odbywa, wręczano im też wymienione tu wcześniej pozycje książkowe o olkuskich organach i szkole organmistrzowskiej ich twórcy.