Historia diecezji

Diecezja w liczbach:

Terytorium: ok. 2000 km²

Liczba ludności zamieszkująca teren diecezji: 668 200 (stan na grudzień 2014,w  1992- ok. 800 000)

Liczba katolików: 588 900 (stan na grudzień 2014, w 1992 – ok. 750 000)

Liczba parafii: 162

Liczba księży diecezjalnych: 408 i dwóch biskupów

Liczba księży zakonnych: 48

Siostry zakonne: 122

Liczba alumnów przyjętych do WSD Diecezji Sosnowieckiej w latach 1992-2012 – 405.

Liczba alumnów, którzy ukończyli WSD Diecezji Sosnowieckiej i zostali wyświęceni na prezbiterów w latach 1992-2012 - 177.

Od powstania diecezji zmarło 77 księży.

W roku 2014 ochrzczono 6213 dzieci. Pierwszej komunii św. udzielono ok. 5000 dzieciom, a sakrament bierzmowania 4861. Sakrament małżeństwa przyjęło 1972 osoby.

Historia i stan współczesny diecezji:

Diecezja sosnowiecka została powołana do istnienia 25 marca 1992. przez Ojca Świętego Jana Pawła II bullą Totus Tuus Poloniae Populus. Stolicą nowo utworzonej diecezji został ustanowiony Sosnowiec, katedrą natomiast sosnowiecki kościół pw. Wniebowzięcia NMP. Diecezja sosnowiecka została włączona do metropolii częstochowskiej. Biskupem ordynariuszem diecezji sosnowieckiej mianowano dotychczasowego inspektora Prowincji Wrocławskiej Salezjanów - ks. dra Adama Śmigielskiego SDB. Nominacje na biskupów pomocniczych diecezji otrzymali ks. Tadeusz Pieronek, dotychczasowy profesor prawa kanonicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie oraz ks. bp Piotr Skucha, dotychczasowy biskup pomocniczy diecezji kieleckiej. Patronami diecezji sosnowieckiej zostali św. Brat Albert Chmielowski i św. Rafał Kalinowski.

Konsekracja pierwszego biskupa sosnowieckiego odbyła się w dniu 30 maja 1992 r. w katedrze Wniebowzięcia NMP w Sosnowcu. Do czasu konsekracji i uroczystego ingresu zarząd nad nowo powstałą diecezją sprawował jako tymczasowy administrator metropolita częstochowski abp Stanisław Nowak. Biskupowi Nominatowi sakry biskupiej udzielił Prymas Polski kard. Józef Glemp. Współkonsekratorami byli ks. kard. Franciszek Macharski, metropolita krakowski i abp Stanisław Nowak, metropolita częstochowski.

W skład diecezji sosnowieckiej weszły następujące miejscowości i znajdujące się na ich terenie dekanaty: z dotychczasowej diecezji częstochowskiej - Będzin, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Łazy, Sączów, Sosnowiec, Siewierz; z diecezji kieleckiej – Wolbrom, Olkusz, Pilica, Sułoszowa; z archidiecezji krakowskiej - Jaworzno. Tak więc w 1992 r. w granicach diecezji sosnowieckiej znalazło się w całości lub częściowo 18 dekanatów, które poprzednio należały do diecezji częstochowskiej (12), kieleckiej (5) oraz archidiecezji krakowskiej (1). Przy wyznaczeniu granic diecezji okazało się, że część z owych dekanatów nie znalazła się w całości w granicach nowo utworzonej diecezji, dlatego też potrzebna była reforma administracji dekanalnej. Dokonał jej ks. bp A. Śmigielski w dniu 9 czerwca 1992 r. Na mocy dekretu noszącego tę właśnie datę powstały cztery nowe dekanaty: NMP Wspomożycielki Wiernych w Jaroszowcu, MB Nieustającej Pomocy w Jaworznie, św. Barbary w Sosnowcu i Podwyższenia Krzyża Świętego w Wolbromiu. W ten sposób liczba dekanatów diecezji sosnowieckiej wzrosła do 22. Taki kształt organizacji dekanalnej przetrwał w diecezji sosnowieckiej do dnia dzisiejszego.

W chwili powstania diecezji sosnowieckiej na jej terenie znajdowały się 152 parafie (97 z diecezji częstochowskiej, 44 z diecezji kieleckiej i 11 z archidiecezji krakowskiej). Do 2010 r. liczba parafii wzrosła do 162. Wielkość owych parafii jest zróżnicowana. Dominują wśród nich parafie średnie, liczące od 1 do 3 tys. wiernych (59 parafii – 36% ogólnej liczby parafii). Liczba parafii liczących od 3 do 5 tys. i od 5 do 10 tys. wiernych jest zbliżona i wynosi odpowiednio – 37 i 32. Parafii małych, czyli liczących poniżej 1 tys. wiernych oraz wielkich, powyżej 10 tys. wiernych jest zdecydowanie mało. Tych najmniejszych – 21 (13% parafii), zaś największych – 13 (8% liczby parafii).

Wraz ze zmianami przynależności poszczególnych parafii i dekanatów, związanymi ze zmianami granic diecezji, w 1992 r. nastąpiło także przejście do nowo powstałej diecezji tych kapłanów, którzy w chwili zakreślenia jej granic pracowali na jej terenie. Na mocy bulli „Totuus Tuus Poloniae populus" kapłani diecezjalni, którzy pełnili swe funkcje na terenie nowej diecezji, w chwili jej powstania zostali inkardynowani do tej właśnie diecezji z mocy samego prawa. W związku z tymi decyzjami w 1992 roku do diecezji sosnowieckiej zostało inkardynowanych 211 kapłanów z diecezji częstochowskiej, 77 kapłanów z diecezji kieleckiej i 36 kapłanów z archidiecezji krakowskiej. Na początku 1993 r., po zmianach wynikających z inkardynacji i ekskardynacji poszczególnych duchownych oraz po pierwszych święceniach prezbiteratu i diakonatu, ogólna liczba duchownych w diecezji sosnowieckiej wynosiła 344 prezbiterów i 10 diakonów. Spośród tej grupy 154 pełniło obowiązki proboszczów, 162 - wikariuszy, 4 - wychowawców w seminarium duchownym, 2 - profesorów w seminarium, 4 - pracowników Kurii Diecezjalnej, 3 - penitencjarzy, 2 - kapelana szpitala. Dziesięciu kapłanów pozostawało już na emeryturze, 2 studiowało na KUL-u, a 1 był rezydentem. W ciągu dwudziestu lat istnienia diecezji dla diecezji sosnowieckiej wyświęcono odpowiednio: w 1992 roku - 8 prezbiterów, w 1993 - 11, w 1994 - 16, w 1995 - 8, w 1996 - 8, w 1997 - 14, w 1998 - 6, w 1999 - 12, w 2000 - 5, w 2001 - 12, w 2002 - 6, w 2003 - 7, w 2004 - 14, w 2005 - 3, w 2006 – 6, w 2007 – 2, w 2008 – 9, w 2009 – 9, w 2010 – 6 i w 2011 8 (łącznie – 167 kapłanów).

W 1992 r. na terenie nowo powstałej diecezji pracowali przedstawiciele 8 zgromadzeń zakonnych męskich oraz siostry z 15 zgromadzeń zakonnych żeńskich.Obecniue na terenie diecezji posługują przedstawiciele 9 zgromadzeń męskich (reformaci, franciszkanie konwentualni, kamilianie, pallotyni, oblaci św. Józefa, misjonarze z Mariannhill, zmartwychwstańcy, salezjanie, sercanie) i żeńskich (honoratek, kanoniczek-duchaczek, karmelitanek Dzieciątka Jezus, karolanek, pasjonistek, prezentek, serafitek, służebniczek starowiejskich oraz służek). 124 siostry zamieszkują w 16 domach zakonnych. Zgromadzeniem zakonnym, które w sposób szczególny związane jest z diecezją sosnowiecką, jest zgromadzenie Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus. Siostry karmelitanki od 1921 r. są związane z Zagłębiem Dąbrowskim i w Sosnowcu mają swój dom macierzysty. Obecnie toczy się proces beatyfikacyjny założycielki zgromadzenia - matki Marii Teresy od św. Józefa Janiny Kierocińskiej, zmarłej w 1946 r., a zwanej „Matką Zagłębia".

Historyczne uwarunkowania pracy duszpasterskiej

Pod względem dziejów kościelnych Ziemie tworzące obecnie diecezję sosnowiecką posiadają bardzo długą i bogatą wspólną historię. Obszar dzisiejszej diecezji od chwili chrztu państwa polskiego aż do początków XIX wieku należał do diecezji krakowskiej. W zachodniej części dzisiejszej diecezji od czasów średniowiecza do końca XVIII wieku istniało księstwo siewierskie, będące własnością biskupów krakowskich. Rozciągało się ono od Milowic (dzisiejsza dzielnica Sosnowca) na południu do wsi Kamienica Polska (dziś w granicach archidiecezji częstochowskiej) na północy. Księstwo zakupione przez biskupa Zbigniewa Oleśnickiego w 1442 r. obejmowało trzy miasta: Czeladź, Koziegłowy oraz Siewierz, a także kilkadziesiąt wsi. O silnych związkach ziem dzisiejszej diecezji sosnowieckiej z Krakowem świadczy także wiele innych faktów. Profesorowie Akademii Krakowskiej pełnili funkcje proboszczów np. parafii św. Andrzeja Apostoła w Olkuszu. Przez bardzo krótki czas, bo tylko przez trzy miesiące, proboszczem parafii olkuskiej był późniejszy święty – Jan z Kęt. W Czeladzi ufundowano jeden z pierwszych na ziemiach polskich kościół pod wezwaniem św. Stanisława BM. Parafia czeladzka została ufundowana prawdopodobnie ok. 1260 roku. Świątynia czeladzka byłaby więc drugą – po Raciborzu – tego wezwania.

Zmiany polityczne spowodowane rozbiorami Rzeczypospolitej, a następnie wojnami napoleońskimi sprawiły, że omawiany obszar został podzielony pomiędzy trzy państwa zaborcze. Po III rozbiorze większość ziem obecnej diecezji sosnowieckiej znalazła się pod panowaniem pruskim. Z kolei po 1815 r. tereny te zesłały włączone w granice Królestwa Polskiego podporządkowanego cesarstwu rosyjskiemu. Polityka administracyjnych władz rosyjskich wobec Kościoła katolickiego w zasadniczy sposób zaważy na działalności tego Kościoła na obszarze Zagłębia Dąbrowskiego, kiedy w II połowie XIX wieku oraz w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku dojdzie tu do powstania znaczącego ośrodka przemysłu wraz z kilkoma dużymi miastami. W 1882 r. została powołana do życia diecezja kielecka. Znaczącą jej część stanowiły obszary obecnej diecezji częstochowskiej. Taki stan rzeczy przetrwał do 1925 r., czyli do wydania przez Piusa XI bulli „Vixdum Poloniae unitas", na mocy której dokonano reorganizacji sieci diecezji w II Rzeczypospolitej, dostosowując ich granice do warunków odrodzonego państwa polskiego. Obszar obecnej diecezji sosnowieckiej znajdował się w granicach trzech diecezji: krakowskiej (Jaworzno), kieleckiej (Olkusz, Wolbrom, Pilica) oraz nowo utworzonej diecezji częstochowskiej (Zagłębie Dąbrowskie i tereny leżące na północ od niego). Ukształtowana w ten sposób organizacja terytorialna Kościoła katolickiego na tym terenie przetrwała do 1992 roku.

Dla zrozumienia specyfiki pracy duszpasterskiej w diecezji sosnowieckie ważna jest pamięć o historycznych uwarunkowaniach ziem, które tę diecezję tworzą. Zagłębie Dąbrowskie, gdzie mieszka znacząca część wiernych diecezji, powstało jako ważny okręg przemysłowy oraz miejski w II połowie XIX i na początku XX wieku. Nagły wzrost liczby ludności w osadach, które z dnia na dzień przekształciły się ze wsi w potężne ośrodki miejskie (Sosnowiec, Dąbrowa), sprawił, że przed miejscowymi duszpasterzami stanęło ogromne wyzwanie zapewnienia tym ludziom opieki duszpasterskiej. Starania oraz działania duszpasterzy tych czasów (budowa nowych świątyń, tworzenie nowych parafii, zakładanie stowarzyszeń i bractw kościelnych) należy rozpatrywać w kontekście nieprzychylnej i restrykcyjnej wobec Kościoła polityki carskiej.

Szczególnie trudna była także praca na obszarze Zagłębia Dąbrowskiego w latach rządów komunistycznych. Ówczesne władze, powołując się na rewolucyjne tradycje, uważały miasta i osady Zagłębia za teren swoich wpływów, nazywając je nawet „czerwoną twierdzą". Za pomocą agitacji, propagandy, działań tajnych służb i środków administracyjnych starano się wszelkimi możliwymi środkami wyeliminować Kościół i wiarę z przestrzeni życia społecznego Zagłębia. Dotyczyło to zwłaszcza wielkich uroczystości religijnych oraz budowy nowych świątyń. Najbardziej dramatyczne wydarzenia dotyczące walki władzy komunistycznej z Kościołem katolickim w Zagłębiu miały miejsce w maju 1967 roku w Sosnowcu w związku z obchodami millenium chrztu Polski. Władze administracyjne zdecydowały się wówczas wyprowadzić na ulice miasta tzw. „aktyw robotniczy", który nie tylko, że krzykami zakłócał przebieg uroczystości w kościele Wniebowzięcia NMP (dzisiejsza katedra sosnowiecka), lecz także blokował ulice, nie dopuszczając wiernych w pobliże kościoła. Przedstawiciele tegoż „aktywu robotniczego" mieszali się z tłumem wiernych i wszczynali brutalne bójki. Do rangi symbolu urósł to, że w nocy nieznani sprawcy obwiązali ciężkim łańcuchami jedną z bram kościoła. Następnego dnia kard. S. Wyszyński w świątyni sosnowieckiej mówił, że „Kościół nie da się zagrodzić łańcuchami ...".

Dwudziestoletni dorobek

Dwa dziesięciolecia to krótki i zarazem długi okres czasu. Dla porównania można przypomnieć, że jest to taki sam czas, jaki miała II Rzeczypospolita na odbudowę polskiej państwowości po 123 latach niewoli, a także taki sam czas jaki właśnie niedawno upłynął od chwili odbudowy niepodległych struktur państwowości polskiej w 1989 r.. Głębszej oceny tego, co dokonało się w Kościele polskim przez ostatnie 20 lat, będzie można dokonać zapewne dopiero z dłuższej perspektywy czasowej. Można jednak pokusić się o próbę wypunktowania tego, co udało się przez ten czas dokonać w Kościele sosnowieckim, a zarazem wskazać, jakie stare i nowe wyzwania przed wspólnotą owego Kościoła jeszcze stoją.

Pierwszym, logicznym i koniecznym krokiem nowego biskupa po utworzeniu diecezji sosnowieckiej była organizacja najważniejszych instytucji diecezjalnych, których zadaniem byłaby pomoc biskupowi diecezjalnemu w działalności pasterskiej i administracyjnej.

Pierwszą i najważniejszą instytucją diecezjalną była kuria biskupia. Zgodnie z kanonem 469 KPK bp A. Śmigielski specjalnym dekretem powołał do życia Kurię Diecezjalną w Sosnowcu „do reprezentowania Kościoła Sosnowieckiego w sprawach duszpasterskich, sądowniczych i administracyjnych". Od 1992 r. do dnia dzisiejszego siedzibą Kurii jest budynek przy ul. Wawel 19 w Sosnowcu, pełniący wcześniej funkcję pomieszczeń katechetycznych parafii św. Barbary.

W 1999 r. strukturę Kurii Diecezjalnej w Sosnowcu tworzyło siedem wydziałów (Duszpasterstwa Ogólnego, Duszpasterstwa Dzieci i Młodzieży, Katechetyczny, Duszpasterstwa Rodzin, Duszpasterstwa Charytatywnego, Zakonny, Finansowo-Gospodarczy) oraz dwie komisje (ds. budowy i konserwacji kościołów i budynków kościelnych oraz ds. organistów). W ramach Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego funkcjonowały duszpasterstwa specjalistyczne: duszpasterzy, powołań duchownych, misyjne, ekumeniczne, ludzi pracy, rolników i strażaków, środowisk twórczych, mężczyzn, kobiet, służby zdrowia, prawników, kolejarzy, policji, Armii Krajowej i kombatantów, pielgrzymkowo-turystyczne, organistów i świeckich pracowników kościelnych, sportowców, trzeźwości, więziennictwa. Duszpasterstwo nauczycieli i wychowawców było i jest koordynowane przez Wydział Katechetyczny. Wydział Duszpasterstwa Charytatywnego koordynował prace duszpasterstw: dobroczynności, osób chorych, osób niewidomych, osób głuchych oraz więziennictwa. Dekretem z 30 czerwca 1992 r. bp A. Śmigielski powołał do życia Sąd Biskupi, którego sesja inauguracyjna odbyła się 24 września tr..

W jednym z wywiadów udzielonych prasie ks. bp A. Śmigielski wymienił trzy priorytety swej posługi duszpasterskiej w diecezji, a zarazem trzy znaczące i wymagające wielkiego wysiłku obszary pracy duszpasterskiej i starań całego Kościoła sosnowieckiego. Były to: duszpasterstwo młodzieży, Caritas diecezjalna oraz seminarium duchowne. Realizując pierwsze z owych zadań, biskup powołał do życia osobny referat młodzieżowy w Kurii Diecezjalnej, wyznaczył także odpowiedzialnych za owo duszpasterstwo kapłanów. Wśród różnych inicjatyw podejmowanych w tym obszarze duszpasterskiej działalności należy wymienić: organizację spotkań młodzieży oraz utworzenie w budynku starej łaźni w Sosnowcu Centrum Edukacji Młodzieży „Kana" (dekret biskupa A. Smigielskiego z 8 grudnia 2000 r.). Głównym zadaniem tej ostatniej instytucji jest praca edukacyjna i wychowawcza z młodzieżą. „Kana" nie ma charakteru wyznaniowego, a jej działalność służy całej lokalnej społeczności. Instytucja prowadził bardzo szeroka działalność w zakresie edukacyjnym (kursy komputerowe, językowe, maturalne, gimnazjalne), kulturalnym (Ambitne Kino Studyjne, KANApa Filmowa), sportowym oraz informacyjnym (bezpłatne porady psychologa i prawnika). Młodzież bezrobotna, niepełnosprawna oraz pochodząca z rodzin niezamożnych może korzystać z oferty „Kany" bezpłatnie.

W dniu 11 czerwca 1992 roku ks. bp A. Śmigielski powołał do życia Caritas Diecezji Sosnowieckiej z siedzibą w Sosnowcu (ul. Wawel 19). W dniu następnym nominację na kierownika Wydziału Charytatywnego oraz dyrektora Caritas Diecezji Sosnowieckiej otrzymał ks. Stefan Wyporski. Dwudziestoletni dorobek Caritas diecezjalnej trudny jest do zmierzenia i opisania. Faktem jest jednak, że zaczynająca początkowo „od zera" Caritas sosnowiecka posiada dziś i prowadzi dwa domy dla bezdomnych, dwie noclegownie, kilka jadłodajni i stołówek, kilka świetlic dla dzieci, stację opieki medycznej w Sosnowcu, gabinety rehabilitacji, gabinet promocji zdrowia dla osób starszych, wypożyczalnie sprzętu rehabilitacyjnego, przedszkole oraz Punkt Porad Socjalnych i Wsparcia dla Osób Bezdomnych i Wykluczonych. Każda z agend Caritas świadczy także pomoc doraźną osobom indywidualnym, które zgłaszają się szczególnie do parafialnych zespołów Caritas. W okresie wakacyjnym Caritas organizuje kolonie. Część kursów kolonijnych połączona jest z realizacją programów profilaktycznych, np. dla dzieci z rodzin, w których występują problemy alkoholowe. W koloniach tych uczestniczą także polskie dzieci z Ukrainy i Rumunii. Co miesiąc z pomocy materialnej w ramach programu PEAD („Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności Unii Europejskiej"), w postaci bezpłatnej żywności, korzysta w diecezji sosnowieckiej 14 tys. osób.

Kolejną instytucją, której funkcjonowanie jest niezwykle ważne dla każdej diecezji, jest seminarium duchowne. Dekret o erygowaniu Sosnowieckiego Seminarium Duchownego w Krakowie wydał bp A. Śmigielski w dniu 4 czerwca 1992 r. Siedzibę dla seminarium znaleziono w Krakowie. Na początku czerwca 1992 r. abp S. Nowak, metropolita częstochowski, wyraził ustnie przy świadkach zgodę na bezterminowe i bezpłatne użyczenie Sosnowieckiemu Seminarium Duchownemu budynku po Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Powiedział: „Matka ma obowiązek wyposażyć córkę". Pierwsza uroczysta inauguracja roku akademickiego w Sosnowieckim Wyższym Seminarium Duchownym odbyła się 12 października 1992 r. Uczestniczył w niej nuncjusz apostolski w Polsce abp Józef Kowalczyk. W dniu 12 maja 1993 r. WSD Diecezji Sosnowieckiej zostało formalnie afiliowane do Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (dziś jest to Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie). Pierwszym rektorem Seminarium został mianowany w czerwcu 1992 r. ks. Tadeusz Borutka, pełniący do chwili nominacji obowiązki duszpasterza akademickiego w Sosnowcu. W 1993 r. funkcję rektora WSD Diecezji Sosnowieckiej w Krakowie objął ks. Włodzimierz Skoczny.

Niepokoi zmniejszająca się w ostatnim dwudziestoleciu liczba alumnów. O ile bowiem w 1992 r. rok pracy formacyjnej rozpoczęło w naszym seminarium diecezjalnym 80 kleryków, o tyle w roku akademickim 2011/2012 jest ich 50.

Wśród różnorodnych inicjatyw duszpasterskich podejmowanych na terenie diecezji sosnowieckiej szczególne wyróżnienie należy się „Betlejem", czyli Chrześcijańskiemu Domowi Wspólnoty dla Bezdomnych w Jaworznie, którego twórcą i animatorem jest ks. Mirosław Tosza. Dom ten ofiarowuje wspólnotę i pomoc osobom bezdomnym, które aby w nim zamieszkać, muszą jednak podjąć pracę i zerwać z nałogami.

W celu pomocy rodzinom w 2003 r. przy parafii Niepokalanego Poczęcia NMP w Sosnowcu zostało utworzone Diecezjalne Centrum Służby Rodzinie i Życiu. Prowadzi ono szeroką działalność w zakresie pomocy pedagogicznej, psychologicznej, prawniczej oraz terapii uzależnień. Przy Centrum działa Diecezjalny Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy i Katolicki Telefon Zaufania. We współpracy z Caritas diecezjalną Centrum od roku koordynuje prace nad budową i organizacją Diecezjalnego Domu Matki i Dziecka, który ma powstać w parafii pw. Chrystusa Króla w Sosnowcu-Klimontowie.

Spośród wszystkich wydarzeń, jakie składają się na historię diecezji sosnowieckiej od 1992 r. do dnia dzisiejszego, na szczególną uwagę zasługuje przede wszystkim wizyta Ojca Świętego Jana Pawła II w Sosnowcu, mająca miejsce w dniu 14 czerwca 1999 r. Przygotowania do wizyty obejmowały zarówno sferę duchową, jak i materialną. Obliczenia szacunkowe podają, że na spotkanie z Janem Pawłem II w Sosnowcu przybyło ok. 400 000 osób (320 000 zgromadziło się na Placu Papieskim, 20 000 - śledziło spotkanie z okolicznych bloków, zaś 60 000 zebrało się na trasie przejazdu papieskiego papamobile).

Co roku w dniu 14 czerwca wierni i duchowieństwo diecezji sosnowieckiej gromadzą się na zagórskim Placu Papieskim, aby wspólnie się modlić. W rocznicę papieskiej wizyty zawsze na placu celebrowana jest uroczysta msza św., która stanowi także okazję do spotkania się różnych stowarzyszeń i ruchów nie tylko kościelnych, ale i społecznych, działających na terenie całej diecezji. W miejscu, w którym odbyła się papieska celebra początkowo ustawiono krzyż jako znak wdzięczności za papieską pielgrzymkę. W dniu 14 czerwca 2006 r., w 7. rocznicę pobytu Jana Pawła II w Sosnowcu, obok tego krzyża odsłonięto i poświęcono pomnik Jana Pawła II.

Ważnym, choć wydaje się mało podkreślanym i wykorzystanym dziełem, które przyczyniło się do umocnienia struktur diecezji sosnowieckiej był I Synod tejże diecezji obradujący w latach 2001-2004. Został on zwołany w 9. rocznicę utworzenia diecezji w celu ujednolicenia działalności duszpasterskiej. Owocem jego obrad jest prawo partykularne diecezji spisane w „Statutach Pierwszego Synodu Diecezji Sosnowieckiej", regulujących m.in. problemy struktur diecezji, praw i obowiązków diecezji, zasad życia zakonnego, liturgii, zasad duszpasterstwa, posługi katechetycznej, duszpasterstwa rodzin, młodzieży, posługi charytatywnej, budownictwa i sztuki sakralnej oraz dóbr doczesnych Kościoła.

W dorobek organizacyjny diecezji sosnowieckiej wpisują się istniejące na jej terenie ruchy i stowarzyszenia katolickie: Akcja Katolicka, reaktywowana w 1995 r. (wydająca swe „Zeszyty Pastoralne Diecezjalnego Instytutu Akcji Katolickiej Diecezji Sosnowieckiej"), Stowarzyszenie Rodzin Katolickich Diecezji Sosnowieckiej (zał. 1993), Ruch Rodzin Nazareńskich, Katolickie Stowarzyszenie Rodzin Wielodzietnych w Diecezji Sosnowieckiej. Każde z tych ruchów i z tych stowarzyszeń prowadzi sobie właściwą działalność. Ważne jest, iż znaczna część prac ich członków koncentruje się wokół problemów pomocy rodzinie. W 2010 r. z inicjatywy osób świeckich skupionych wokół Katolickiego Stowarzyszenia Rodzin swą działalność rozpoczęła w Sosnowcu Diecezjalna Akademia Rodziny. Jest to coroczny cykl wykładów i prelekcji, głoszonych przez przedstawicieli różnych środowisk, poświęconych problemom, które dotykają współczesną rodzinę.

Oceniając materialny dorobek powstały w ciągu 20 lat istnienia diecezji, należy uznać, że nie jest on znaczny. W latach 2002-2006 udało się wybudować w Będzinie Dom Księży im. św. Józefa, w którym to zamieszkują księża-emeryci. Jest to także miejsce zamieszkania kilku kapłanów pracujących poza duszpasterstwem parafialnym. Formuła tego domu stale jest dopracowywana. Istnieją plany umieszczenia w jego budynku kolejnych instytucji diecezjalnych.

Sześciu kapłanów diecezji sosnowieckiej pracuje naukowo i dydaktycznie na uczelniach wyższych (czterech na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie – na wydziałach: Teologicznym (1), Filozoficznym (2) oraz Historii i Dziedzictwa Kulturowego (1), jeden na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego oraz jeden na Akademii Muzycznej w Katowicach). Diecezja posiada swój periodyk naukowy – „Sosnowieckie Studia Teologiczne", ukazujący się regularnie, co dwa lata. Do tej wydanych zostało 10 numerów owego czasopisma. Jego redaktorem i animatorem jest ks. prof. dr hab. Jan Orzeszyna, a publikują na jego łamach nie tylko kapłani diecezji sosnowieckiej, ale także przedstawiciele różnych środowisk naukowych z całej Polski.

Problemy i pytania

Wydaje się, że podstawowym problemem, przed jakim stoi Kościół sosnowiecki, zaś szczególnie jego prezbiterium, jest dotarcie z wiarą do mieszkańców diecezji, którzy tylko z metryki noszą nazwę katolików. Istnieje wielka potrzeba nowej ewangelizacji, i to zarówno w środowiskach miejskich, jak i wiejskich. Wielkim i trudnym zadaniem jest również wypracowanie dróg dotarcia do wiernych, którzy stoją z daleka od Kościoła.

O potrzebie takiej nowej ewangelizacji świadczą przede wszystkim statystyki dominicantes i comunicantes. W 2010 r. na niedzielną mszę św. uczęszczało w diecezji sosnowieckiej 28% wiernych, z czego 37% przystępowało do Komunii św. W niektórych dekanatach miejskich liczba dominicantes spadła poniżej 20%; w dekanatach wiejskich osiągała ona poziom 48%. W interpretacji owych danych należy uwzględnić także specyfikę wielkich miast Zagłębia Dąbrowskiego, zamieszkiwanych przez dużą grupę osób związaną stosunkami rodzinnymi z obszarami wiejskim i na weekend wyjeżdżającą z miast i uczęszczającą bądź nie na msze św. w parafiach wiejskich wschodnich terenów diecezji lub w diecezji kieleckiej. Taka sytuacja społeczna przekłada się na różne formy duszpasterstwa, choćby i na duszpasterstwo liturgicznej służby ołtarza. Ministranci i lektorzy z parafii miejskich bardzo często na niedzielę czy święta wyjeżdżają do dziadków i krewnych na wieś. Różnego typu inicjatywy duszpasterskie, kierowane do osób dorosłych, napotykają na bariery w postaci obecnego stylu życia i pracy. Większość osób pracujących wraca do swych domów późnym popołudniem.

Kolejnym wielkim wyzwaniem dla diecezji sosnowieckiej jest nieustannie formacja nowych kapłanów oraz stała formacja duchowieństwa. W obecnej sytuacji społeczno-politycznej świadectwo życia kapłanów staje się coraz żywszym świadectwem życia Kościoła. Każdy błąd, potknięcie, a nawet grzech zostają natychmiast nagłośnione i stają się publicznym zgorszeniem. Duchowieństwo diecezji sosnowieckiej tworzą kapłani wyrośli z trzech tradycji diecezjalnych: częstochowskiej, kieleckiej i krakowskiej. Ideałem byłoby, aby każda z owych tradycji wniosła do życia kapłańskiego, a szerzej, tradycji Kościoła sosnowieckiego, to, co najlepsze.

W trosce o formację przyszłych kapłanów seminarium duchowne diecezji sosnowieckiej zostało umieszczone w Krakowie. W tym centrum życia kulturalnego, naukowego i religijnego alumni sosnowieccy otrzymują bardzo dobre wykształcenie na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II. Nie bez znaczenia jest, że mogą oni na co dzień korzystać z całego dziedzictwa duchowego miasta Krakowa.

W swojej pracy duszpasterze diecezji sosnowieckiej borykają się także z trudnościami, które typowe są również dla innych regionów kraju. Należy do nich m.in. sytuacja ludzi, którzy stracili pracę i nie potrafią odnaleźć się w nowej rzeczywistości społecznej po 1989 r. Pamiętać należy, że region zagłębiowski był w Polsce Ludowej ważnym ośrodkiem przemysłu wydobywczego oraz hutniczego. Reformy gospodarcze przeprowadzone po 1989 r. „zmiotły" zdecydowaną większość zakładów przemysłowych tego typu. Z funkcjonujących w latach osiemdziesiątych 12 kopalń węgla kamiennego w regionie pozostały dziś czynne tylko 2. Na to zjawisko nałożyła się masowa emigracja młodych ludzi, pozbawionych perspektyw pracy i godziwego startu życiowego. Duszpasterze parafii miejskich często podkreślają, że w czasie odwiedzin duszpasterskich, tzw. kolędy, trudno znaleźć w blokach piętro, z którego ktoś nie opuścił domu rodzinnego po to, aby pracować za granicą. Wiele osób, które zakończyły pracę zawodową, opuszcza czasowo (np. na całe wakacje) lub na stałe miasta regionu i powraca na emeryturę w swe rodzinne strony - opuszczone w poszukiwaniu pracy. Te problemy zbiegają się z ogólnymi tendencjami tzw. „praktycznej" laicyzacji życia rodzinnego i małżeńskiego. Brak wzorców w rodzinie oraz w pewnym stopniu propaganda antyreligijna powodują, że młodzież traktuje sprawy wiary i Kościoła jeśli nie wrogo, to przynajmniej obojętnie. Powszechnie w tym środowisku kontestowane jest nauczanie moralne Kościoła.

opracowanie ks. Mariusz Trąba